Madde Bağımlılığı Nedir?

Bağımlılık yapıcı maddeler, beyin işlevlerini ve tüm bedensel yapıları etkileyerek zamanla organ sistemlerinde kalıcı değişiklikler oluşturan, yaşam için gerekli olmayan, doğal ya da yapay keyif verici maddelerdir.

Maddelerin patolojik kullanımı iki kategori içerisinde incelenmektedir:

1. Maddenin Kötüye Kullanımı: Maddenin birçok kere kullanılmasına bağlı olarak bir yıllık süre içinde, temel yaşam sorumluluklarını yerine getirmeme, fiziksel tehlikelere maruz kalma, yasal suçlar işleme gibi sorunlar yaşanır.
2. Madde Bağımlılığı: Maddenin kişinin yaşamında en önemli rol oynaması, bireyin madde kullanımına olan kontrolünü kaybetmesi ve madde kullanımına bağlı olarak fiziksel, psikolojik ve toplumsal sorunların varlığı şeklinde tanımlanır.

Gençler, özellikle ergenlik döneminde meraklı ve dışa dönük bir yapı sergilerler. Bu dönem aynı zamanda ‘çete dönemi’ olarak bilinir ve gençlerin en tehlikeli dönemidir. Medyada yayılan olumsuz örnekler ve arkadaş çevresi, gençlerin madde bağımlılığına yönelmesine sebep olabilir. Bu sorunu yalnızca aileler çözemez; toplumun tüm kesimlerinin birlikte hareket etmesi gerekmektedir.

Medya, özellikle ünlülerin bağımlılıklarıyla ilgili haber yaparak, gençler üzerinde yanlış bir etki bırakabilir. İstanbul’da uçucu madde kullanan, özellikle 15 yaş ve üstü yaş grubundaki bağımlıların kurtulabilmesi için yerel yönetimler ve ilgili kuruluşlar çözüm yolları geliştirmektedir. Bu maddelere erişimin engellenmesi, tüm kurumların işbirliği ile mümkün olacaktır.

Uçucu maddeler kullanan kişilerin şiddet eğilimli olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kişiler, madde kullanımlarının etkisi altında normal davranışlar sergileyemezler. Bu gibi durumlarla karşılaşan kişiler, güvenliklerini sağlamak için dikkatli olmalı ve tehdit durumunda maddi kayıplarını engellemeye çalışmalıdır.

Uçucu madde kullanımının artışının birçok nedeni vardır. Başlıca nedenler arasında merak, arkadaş çevresi etkisi ve sosyal medyanın kolay erişimi sayılabilir. Sosyal medya sayesinde, gençler hızla madde kullanımına dair bilgi edinebiliyorlar. Madde bağımlılığı, arkadaş grupları, aile tutumları, biyolojik etkenler ve sosyal faktörler gibi birçok unsurdan etkilenmektedir.

Gençlerin bu tür alışkanlıklardan kurtulabilmesi için ailelerin sorumluluğu büyüktür. Aileler, çocuklarının davranışlarındaki değişiklikleri fark etmeli ve onları doğru bir şekilde yönlendirmelidir. Ailenin, çocuklarıyla kaliteli zaman geçirmesi ve onlara model olmaları gerekir. Ailelerin de gerektiğinde terapi ve destek alması önemlidir.

Madde bağımlılığı tedavisi, genellikle tek bir uzmanlık alanıyla değil, birçok disiplinin işbirliği ile yapılmalıdır. Bağımlılık tedavisinde psikiyatristler, psikologlar ve tıp hekimleri bir arada çalışmalıdır. Tedavi süreci uzun olabilir ve genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi gerektirir.

Bağımlılık yapan maddeler arasında eroin, kokain, esrar, LSD, uçucu maddeler, alkol, sigara, kafein, bazı ağrı kesiciler, yatıştırıcı ilaçlar ve afyonlu ilaçlar sayılabilir.

Gençler arasında madde kullanma evreleri şunlardır:

1. Deneysel Kullanım: Genellikle özenti veya eğlence amaçlı madde kullanımı.
2. Sosyal Kullanım: Arkadaş çevresiyle kullanılan maddeler.
3. Düzenli Kullanım: Madde kullanımı alışkanlık halini almaya başlar.
4. Bağımlı Kullanım: Madde, kişinin normal hissetmesi için gereklidir.

Madde bağımlılığının belirtileri arasında fiziksel, duygusal ve sosyal değişiklikler bulunmaktadır. Fiziksel belirtiler arasında kilo kaybı, uyku bozuklukları, yorgunluk, gözde kanlanma, titreme gibi belirtiler yer alırken; duygusal ve sosyal belirtiler arasında akademik performans düşüşü, aile içi sorunlar, içe kapanma gibi durumlar görülür.

Bağımlılığı artıran etkenler arasında yanlış inanışlar, merak, stresle başa çıkamama, çevre baskısı ve aile içindeki olumsuz ilişkiler yer alır.

Gençlere madde bağımlılığından korunmak için aşağıdaki önerilerde bulunulabilir:

• Aileyle kaliteli zaman geçirme ve iletişimi artırma.
• Okul ve derslere odaklanma.
• Sağlıklı arkadaş çevresi edinme ve sosyal etkinliklere katılma.
• Kendini tanıyıp, ilgi ve yeteneklere yönelme.
• Medyanın ve çevrenin olumsuz etkilerinden uzak durma.
• Fiziksel ve zihinsel gelişimi destekleyecek aktiviteler yapma (spor, sanat, kültürel etkinlikler).

Madde bağımlılığı, tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Bağımlılıkla mücadele, zor bir süreçtir ancak imkânsız değildir. Eğer bir kişi madde kullanıyorsa, en kısa sürede bir uzmandan yardım alması önemlidir.